Istota umowy o dzieło

Zatrudnienie na podstawie umowy o dzieło jest coraz częściej stosowane, ponieważ pracodawcy dążą do obniżenia kosztów zatrudnienia. Ponieważ nie podlega ono obowiązkowi odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne (chyba że umowa jest zawarta z własnym pracownikiem), bywa czasami przez pracodawców nadużywane. Zawarcie umowy tego typu jest również korzystne pod względem podatkowym. Jeśli przedmiotem umowy jest utwór w rozumieniu prawa autorskiego, a wykonawca przenosi prawa do dzieła na zamawiającego, wówczas koszty uzyskania przychodu określone są na poziomie 50%.

Umowa o dzieło należy do umów objętych przepisami kodeksu cywilnego. Celem tej umowy jest wykonanie na zamówienie konkretnego dzieła – na odpowiedzialność przyjmującego zamówienie. Poprzez jej zawarcie przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania dzieła na rzecz zamawiającego. Z kolei zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia (w pieniądzach lub w naturze) za wykonaną pracę. Zatem stronami tej umowy są: przyjmujący zamówienie, który ma je wykonać oraz ten, dla którego dzieło ma być wykonane. Pomiędzy stronami nie ma stosunku podporządkowania, jak to ma miejsce w przypadku umów o pracę, choć zlecający może prace nad dziełem nadzorować.
Umowa o dzieło jest najczęściej wykorzystywana przez tzw. freelancerów, którzy nie chcą wiązać się z pracodawcą umową o pracę oraz wykonują zamówienia dla różnych odbiorców. Forma ta jest również atrakcyjna dla emerytów, rencistów, uczniów i studentów, którzy z różnych względów nie są zainteresowani świadczeniem pracy na podstawie umowy o pracę. Zaletą zatrudnienia na podstawie umowy o dzieło jest przede wszystkim swoboda co do czasu, miejsca oraz sposobu wykonania dzieła, które to zajęcie można połączyć z wykonywaniem innych obowiązków. Wiążący jest właściwie jedynie termin.

Wadą zatrudnienia na umowę o dzieło jest przede wszystkim fakt, że nie mają do niej zastosowania przepisy kodeksu pracy dotyczące ochrony wynagrodzenia. Brak jest też gwarancji takich przywilejów pracowniczych, jak prawo do ochrony wynagrodzenia, prawo do urlopu wypoczynkowego, prawo do wynagrodzenia za czas choroby lub godziny nadliczbowe itp.

Umowa o dzieło może być zawarta w dowolnej formie – ustnej lub pisemnej. Jednak dla uniknięcia kontrowersji wskazane jest, by została sporządzona w formie pisemnej. Jest to potrzebne choćby dla celów dowodowych. Zawarcie umowy o dzieło powoduje powstanie stosunku cywilnoprawnego. W razie zaistnienia sporów, sądem właściwym do rozwiązanie spraw związanych z umową o dzieło, jest sąd cywilny. Koszty roszczeń z zakresu prawa cywilnego uiszczają strony.

Przyjmującym zamówienie może być zarówno osoba cywilna, jak i prawna. Stosunek prawny powstały na podstawie umowy o dzieło kończy się wraz z jej wykonaniem i otrzymaniem zapłaty. Roszczenia z umowy o dzieło ulegają przedawnieniu z upływem dwóch lat od dnia oddania dzieła lub dnia, w którym miało być ono oddane, a fakt ten nie nastąpił.

Przedmiotem umowy o dzieło jest wykonanie konkretnego dzieła. Umowę tego typu zawiera się zwykle na wykonanie dzieła jednorazowego. Za dzieła uważa się zarówno dobra materialne (np. naprawę rzeczy, wykonanie, uszycie, napisanie itp.), jak i dobra niematerialne, np. namalowanie obrazu lub zrobienie fotografii. Dzieło nie musi być wykonane osobiście przez przyjmującego zamówienie, ale np. przez jego pomocników lub osoby trzecie. Jeżeli jednak jego wykonanie zależy od osobistych talentów wykonawcy, wówczas istnieje obowiązek osobistego wykonania dzieła, np. wykonanie fryzury przez fryzjera, wykonanie koncertu przez konkretnego artystę itp. Efekty wywiązania się z zawartej umowy zależą przede wszystkim od nakładu pracy oraz staranności i sumienności wykonawcy. Cechą wyróżniająca umowę o dzieło jest osiągnięcie z góry założonego rezultatu.

Ponieważ umowa o dzieło jest umową odpłatną, koniecznym jej elementem musi być wynagrodzenie, które strony określają samodzielnie, np. z podaniem źródła. Wynagrodzenie jest wypłacane zazwyczaj po zakończeniu dzieła. Wskazane jest, by wynagrodzenie było uregulowane w umowie. Jeśli strony tego nie zrobią, w przypadku zaistnienia wątpliwości, sąd przyjmie w pierwszej kolejności wynagrodzenie zwyczajowe, a więc stawki za dzieło o takim samym lub podobnym znaczeniu, obowiązujące aktualnie na rynku.